NOVEMBER 6, 2014
DURUKAN DUDU
Sözlük bitti.
Kırsala Dönüş devam ediyor. Hayallerini gerçekleştirmek için samimi bir çabanın parçasıysa bu yazıları okumak, dönüp dönüp sözlüğe müracaat etmen gerekecek.
“Kırsala Dönüş”e karar vermiş kişinin önünde 4 temel yol var. Diğer bir deyişle, herhangi bir kırsala dönüş bu 4 çerçeveden birinin içinde veya türevi olarak gerçekleşiyor.
**Foto: Anadolu Meraları – Sebat, cefa, farkındalık**
Özellikle son 6-7 yıldır, IPARD (Avrupa Birliği Katılım Öncesi Araçları – Kırsal Kalkınma) ve TKDK’nın (Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu) sunduğu ve iş-insanlarına/girişimcilere cazip gelen hibeler, sıfır faizli krediler, ekipman desteği gibi mekanizmalar nedeniyle yoğun olarak yaşanan durum. Bu kategorinin belirleyicisi kırsala dönüş eyleminin ekonomik bir boyutu olması değildir (“ekonomik boyutu olmayan kırsala dönüş” diye bir şey yoktur çünkü); eylemin-niyetin odak noktasının söz konusu işletme/işkolu olmasıdır.
Asgari gereksinimler: Ticari girişimcilik yetenek ve/veya deneyimi, öz-sermaye (100.000 – 5 milyon TL arası), yapılacak iş hakkında gelişmiş kitabi bilgi, yapılacak iş hakkında sahada/uygulamaya yönelik ortalama düzeyde bilgi, proje döngüsü ve işletme yönetimi bilgi/deneyimi, yerel halkla asgari düzeyde bağlantı, yerelde bürokratlar ve karar alıcılarla ortalama-üstü bağlantı
Avantajları: Şehir yaşamından kırsala geçiş şoklarının, özellikle 3. ve 4. seçeneğe görece hafif olması, sosyal çevreyi iknanın diğer tüm seçeneklere görece çok daha kolay ve mümkün olması (“bizim kız/oğlan yeni iş kuruyor, iyi para varmış hem mis gibi temiz hava – patron/girişimci ama hala”).
Zorlukları: Şehir yaşamından kısmen de olsa kırsal yaşama geçişin getirdiği fiziksel ve manevi şoklar, işin doğası gereği uzun vadeli bir girişim olmasının yaratacağı sabırsızlık, aile-içi (eş, partner, çocuklar) olası sosyal sıkıntı, tatminsizlik ve mutsuzluk, iş ortaklarıyla anlaşmazlık, işin her ihtimalde, az ya da çok doğal döngülere doğrudan bağlı olmasıyla beraber mevsimsel belirsizliklerin yaratacağı stres, üretimde zorluklar ve aksamalar, konvansiyonel üretimin giderek daha pahalı gelmesi ve ekonomik sürdürülebilirliğin hiç bir zaman “planlandığı gibi gitmemesi”, pazar fiyatlarındaki belirsizlikler ve büyük dalgalanmalar, uzun-vadeli ve “sağlam” çalışan bulmada yaşanan devasa zorluklar, “işi bilen/uzman” yöneticiyle “paradigma farkı” nedeniyle yaşanan sorunlar ve ama işletme sahibinin “yönetici(ler)/ye” bağımlı hale gelmesi riski
Temel “patlama” sebepleri: En azından kısa vadede sürekli zararı telafi edecek finansal beslenme havuz ve kaynakları olmadan işe girilmiş olması, işin zannedilenden çok daha zor ve karmaşık olduğunu farketmek, konvansiyonel ve dışa bağımlı üretimde herhangi bir gelecek olmadığının ve kısır döngüye girdiğinin ayırdına varılmasının yarattığı motivasyon kaybı, aile-içi huzursuzluk, iş-partnerleri arasında yaşanan sorunlar, pazar fiyatlarındaki dalgalanmaların, konvansiyonel üretimde zaten küçük olan kar marjlarını yok edip büyük zararlar yaratması
Şu anda ne oluyor?: Özellikle büyükbaş hayvancılıkta, süt, et ve hayvan fiyatlarındaki belirsizlik ve yüksek dalgalanma, sermaye/işletme sahiplerinin “işi bilmeden” ve büyük ölçekte girmiş olması etmeniyle ve iklim değişikliği kaynaklı mevsimsel/üretimsel anomaliler olgusuyla birleşince, bir çok yeni-işletmeci ya iflas ederek bıraktı, ya da bırakmanın eşiğine geldi. Politikalar, bu yeni ve büyük işletmelerin devam edebilmesi için finansal enstrümanların yaratılması ve yeni destek mekanizmalarının oluşturulması yoluyla bir takım yamalar yapmak üzerine kurulu. Sorun, dış girdilere tamamen bağımlı ve temel sermayeyi (yani üretimin yapıldığı ekosistem alanını) sürekli zayıflatan işletme modellerinin ekonomik anlamda da dipsiz birer kuyu olmaları – dolayısıyla yama işlevli enstrümanlar kaçınılmaz sonu (“onarıcı tarıma geç ya da iflas et”) geciktirerek geçiş olanağını daraltıyor, iflas durumunda yaşanacak çakılmanın potansiyel şiddetini/enerjisini arttırıyor. Aynı, mevcut ekonomik sistemdeki “köpükler” (emlak, emtia, vb.) gibi.
Ekoturizm ve eğitim alanında çalışan bu tür işletmelerde ise durum görece iyi – Bu işletmelerin ekonomik zorlukların yanısıra temel sıkıntısı pazarlama, sunulan ürün/hizmet skalasında tıkanma, işletme-içi uzun vadeli sağlam, sorumluluk sahibi çalışanların/yöneticilerin bulunamaması ve tüketici pazarının Türkiye’de ve dünyadaki ekonomik duruma doğrudan bağlı olması.
Foto: Ormanevi Kolektifi – “Bir köye yerleşip tam 1 yıl=4 mevsim boyunca seni hayattan soğutacak olduğu kadar fazla çeşit üretim ve üretim aletleri üretimi yap, sonunda hala ayakta kalabilirsen soru işaretin kalmamıştır zaten”
En uzun zamandır ve en kesintisiz biçimde devam eden kırsala dönüş şekli. Halk dilinde “emekli olup bir köye yerleşmek” deyimi ile “Ağbi aslında gitmek lazım…” cümlelerinin hayata geçmiş halleri. Bu kategorinin belirleyicisi, niyetin kişinin (veya çiftin) bireysel yaşam alan ve biçimiyle sınırlı olmasıdır. Farkındalığın görece düşük olduğu örneklerde ise, niyet “izole bir yaşam” olarak kurgulanmaz ama emel ve/veya amel izolasyona yöneliktir aslında.